Honda DAX st50 “Er moest dus een tweewieler ontwikkeld worden die klein en compact was en er moest plaats zijn voor twee mensen.”

Honda Dax (ST-serie)

De Honda Dax is een klein brom- of motorfietsje gemaakt door Honda. Hij is geleverd in 50, 70 en 90cc uitvoeringen. Er worden nu veel kopieën van gemaakt door Chinese fabrikanten. De naam Dax komt van het hondje dat op Japanse Daxen staat afgebeeld. Dat hondje is een teckel, ook wel dachshund.

Geschiedenis

Nadat Soichiro Honda, directeur van motorfietsenfabrikant Honda Corp, een immens succes had gehad met zijn C-serie motoren en bromfietsen, wilde hij iets nieuws onwikkelen. De C’s waren al vrij compact en handzaam in het stadsverkeer, maar Honda wilde iets ontwikkelen dat ook door het smalste steegje van Tokio zou kunnen scheuren. Hieruit kwam de Honda Monkey voort. Het probleem van de Monkey was echter dat er maar één persoon op vervoerd kon worden. Er moest dus een tweewieler ontwikkeld worden die klein en compact was, maar ook vlot genoeg om met het verkeer mee te kunnen komen en er moest plaats zijn voor twee mensen. Om hieraan te voldoen, bedacht Honda dat het handig zou zijn om de Dax met 50cc, maar ook 70cc leverbaar te maken. Eind 1967 begon de ontwikkeling van de Dax en in 1968 werd een prototype gepresenteerd. Deze had een vrij hoge uitlaat, een voorvork die onder een vrij grote hoek stond en een achterbrug die bestond uit de motorsteun van een Honda N360, een auto:

                           Het ST-prototype

In 1969 was de Dax productierijp. Deze productieversie had een iets grotere koplamp dan het prototype, een andere uitlaat en de voorvork stond nu wel overeind. De productieversie had ook een meer gebruikelijke achterbrug met twee schokdempers en een iets afwijkend zadel. Interessant was dat de voorvork afneembaar was, zodat de Dax makkelijk vervoerd kon worden, bijvoorbeeld achterin een auto. Van beide cilinderinhouden waren ook verschillende versies beschikbaar: het klassieke type, met lage uitlaat en zilveren spatborden, de ST50Z en ST70Z en een meer sportief type met hoge uitlaat en chromen spatborden. Deze heette ST50EZ en ST70EZ.

Beide modellen hadden een voetgeschakelde drieversnellingsbak met automatische koppeling, kleine chromen knipperlichten en een driehoekige snelheidsmeter. Het klassieke type was leverbaar in de kleuren candy ruby red, candy sapphire blue en candy gold. Het sportieve type in candy ruby red, candy sapphire blue en candy special yellow.
Voor de Amerikaanse markt werd de ST50(E)Z niet verkrijgbaar, maar wel een ander model: de CT70. Met zijn extra hoge voorspatbord en beschermplaat voor de motor, was deze Dax meer geschikt voor off-road rijden. Omdat je voor off-roadrijden geen knipperlichten en verwijderbare voorvork nodig hebt, waren deze niet beschikbaar op de CT70. De eerste versie kwam in 1969, dit was de zogenaamde k0. Een jaar later werd op dit model een versie met vierbak en handkoppeling leverbaar, dit was de CT70H. De CT70 k0 was in drie kleuren te krijgen: Candy Ruby Red, Candy Sapphire Blue en Candy Gold. Voor de CT70H had men drie andere: Candy Topaz Orange, Candy Emerald Green en Candy Blue Green.

Europese en Aziatische evolutie
Honda bouwde ook Daxjes voor de Europeanen, alleen startte de verkoop iets later, omdat er in Europa andere, strengere regels gelden dan de andere landen waar de Dax verkocht werd. De eerste Daxen kwamen in 1970 in Europa en kregen de naam k1. Omdat veel Europese landen mensen 50cc (bromfiets) laat raden op hun 16e, besloot Honda om hier wel de ST50 aan te bieden. In de meeste landen werd de ST70 ook geleverd, maar wel op motorkenten. Voor het grootste deel waren er geen verschillen tussen de Amerikaanse, Europese en Aziatische Daxen, behalve de Duitse versie; deze had een hoge uitlaat, zoals de EZ-modellen, maar dan met de lage klassieke spatborden. Dit model heette ST50G of ST70G. De knipperlichten stonden ook iets verder naar achteren en een bagagerekje was leverbaar. Overigens zijn er niet veel Daxjes in Nederland verkocht, omdat ze geen trappers en wit stuk op het achterspatbord hadden. Dit zorgde ervoor dat ze hier alleen op motorkenteken kwamen.

Behalve de normale ST70’s, produceerde Honda ook nog een speciale versie. Deze stond bekend als de Lady Dax of White Dax. Lady Daxen zijn wit en hebben speciale bestickering en een apart zadeldekje. Ze zijn vrij zeldzaam. Een ST50-variant was er ook, maar deze zijn al helemaal lastig te vinden.

Een Lady Dax/White Dax met klassieke spatborden

In 1972 stopte de verkoop van het klassieke model, behalve de ST50/70G. Hetzelfde jaar werd de k2 geïntroduceerd. Vanwege de nieuwe eisen had deze een verlatend vliegwiel, kleinere carburateur, kleinere inlaat en een mildere nokkenas. De topsnelheid was nu slechts 45 km/h.
In 1978 werd de k3-generatie uitgebracht. De grootste verschillen met zijn voorgangers waren de andere kleuren en de nieuwe bestickeringsopties. Deze waren: candy ruby red met witte, blauwe of zwarte strepenstickers, candy riviera blue met gele, witte of zwarte strepenstickers, mighty green met gele, zwarte of witte strepenstickers en shiny orange met gele zwarte of witte strepenstickers. Honda stopte nu ook met het verkopen van de ST70 in Duitsland, maar in Engeland kwam er juist een extra variant bij.

Voor Europa kwamen de laatste Daxen rond 1979/80. Hierna werd hij opgevolgd door de CY50, een iets dikkere brommer met een verticale cilinder. Hij werd niet in Nederland geleverd, maar wel veel in Duitsland en vanwege de relatief lage prijzen  importeren sommige mensen er eentje naar NL.

Amerikaanse evolutie

Amerikaanse CT70’s kregen compleet andere aanpassingen dan de andere soorten Dax. Het oudere k0-type van de CT70 werd opgevolgd door de k1 en hk1. De k1- en hk1-modellen werden geproduceerd in 1972 en waren candy ruby red of candy yellow special. Dit was een unieke combinatie en, voor velen, het mooiste model, vanwege zijn klassieke uiterlijk. Een optionele vierbak met handkoppeling maakt hem nog begeerlijker. Het was ook het eerste jaar dat de CT een hydraulische voorvork had en geen rubberen, maar metalen voorvorkbescherming. ST’s kregen pas jaren later een hydrovork, dat maakt de (h)k1 nog wat vooruitstrevender voor zijn tijd. Het ronde kilometertellertje die nu los stond van de koplamp was ook nieuw. Een zadel met nieuw ontwerp en een ander uitlaatschild maakte het geheel compleet.

De ST90, die ook in ’72 uitkwam, was een vreemde eend in de bijt. Hij had een 90cc blok met zwaardere koppeling. Het frame leek op de die van de andere modellen, maar was iets groter. Op dit model zaten ook geen kleine sterwielen, maar 14 inch spaakwielen. Op het eerste gezicht lijkt dit dan ook geen Dax-afgeleide, maar dat is het toch wel. Er zijn maar weinig modellen die op de ST90 lijken. De uitlaat, het zadel, en het stuur met de knipperlichten eraan zijn vrij uniek in de Honda viertaktwereld.

Een jaar later werd de CT70 k2 uitgebracht. In plaats van de metalen beschermingen, werden de onderpoten van de voorvork nu weer beschermd door meer conventionele rubberen hoezen. Men kon kiezen tussen de kleuren riviera blue en candy topaz orange. De k4, die in 1974 volgde, was vrijwel hetzelfde, behalve dat er nu knipperlichten op zaten.

Tijdens de jaren ’70 vond er flinke inflatie plaats in Amerika, daarom moest Honda zijn modellen goedkoper produceren. In 1975 k4 kwamen de eerste besparingen: een chromen bougiebeschermer en candykleuren waren niet langer leverbaar. Toch was het met zijn groene kleur en aparte bestickering een bijzonder model.

Vanaf 1976 werden de modellen geen k*iets* meer genoemd. Vanwege een Amerikaanse regel mochten verschillende types van een model niet meer aangeduid worden met een typenaam, maar moest het met het modeljaar. Het bouwen ging door tot 1982, maar in de loop van tijd werden steeds meer chromedelen vervangen door plastic exemplaren of werden ze helemaal weggelaten. Je kon maar uit één kleur kiezen, hoewel deze wel varieerde per jaar. De laatste CT70’s zien er daardoor heel anders uit dan de vroege types.

De jaren ’80 en ’90
Honda bracht de Dax  opnieuw uit in 1986 met een paar belangrijke verbeteringen. Zoals eerder was er een 50- en 70cc versie. Deze generatie heet ook wel het “Nieuwe Type” of ab23. Het motorblok had nu een 12v cdi in plaats van de 6v puntenontsteking die op eerdere modellen zat. Een gelagerde nokkenas zorgde voor een langere levensduur van de cilinderkop. Verder waren de spatborden verchroomd en was de voorvork een hydraulische. De elegante, maar kwetsbare knipperlichten die op de oudere Daxen zaten werden vervangen door lomper ogende knippers, die als voordeel hadden dat ze een stuk degelijker waren. Er waren drie kleuren: candy ruby red, candy sapphire blue en zilver met verschillende soorten stickers.

In 1991 kreeg de ab23 een zwartgespoten motorblok, zwartgespoten uitlaat, witte wielen en gekleurde spatborden. Vanaf nu waren de kleuren italian red, shasta white en zwart leverbaar.

Nu
Ondanks zijn poplariteit, stopte Honda in 1999 met het bouwen van de Dax. Rond diezelfde tijd verviel het patent op het kleine brom/motorfietsje en verkocht Honda de rechten aan het Chinese bedrijf Jincheng. Honda had dit al eerder gedaan met rechten op de Monkey en de CF50/70 Chaly. Er waren nog wel veel onderdelen over, deze worden nog steeds nieuw verkocht.
Twee jaar later kwam de eerste Jincheng Dax van de band rollen. Hij werd toen onder verschillende namen in verschillende landen verkocht. Niet lang erna volgden andere bedrijven, zoals Skyteam en Zhenhua. Alle Dax-replica’s worden gebouwd in China en worden daarom ook Bamidax genoemd. De kwaliteit van deze Bamidaxen is beduidend minder dan de echte Honda’s. Vaak gaat het chroom snel roesten en voelen veel delen goedkoop aan. Van de zogenaamde bamiblokken die deze brommers hebben, zijn de ervaringen gevarieerd. Sommigen krijgen al snel problemen met dingen als bonkende krukassen en versleten cilinders, anderen krijgen dit pas na tienduizenden kilometers. Toch is de kwaliteit nog niet zo goed als origineel Honda. Cilinderinhouden gaan van 50- tot 125cc.
De meningen verschillen over deze replica’s. Veel Hondafanaten vinden het maar niks, maar veel jongeren vinden ze wel leuk. Omdat een nieuwe namaakdax  vaak al te vinden is voor zo’n €1000,-, zijn het voor hun goede deals om toch op iets aparts te rijden. Andere mensen kopen de Chinese versies om zelf iets geinigs van te bouwen. Onderdelen als veren, wielen, spatborden en stuurtjes worden dan omgeruild voor andere exemplaren om zo iets unieks te maken.
Een andere belangrijke factor die de Dax in stand houdt, zijn eigenaren die de hem vertroetelen en naar eigen smaak aanpassen. Tuningsfabriekanten Takegawa, Kitaco en Daytona maken onderdelen voor verschillende Honda’s waaronder de Dax. Ze maken kleine dingen, als gashandvatten, maar ook complete motorblokken.

Aan het begin van deze eeuw kwam Honda erachter dat ze nog een grote voorraad cb50/xr50/cy50 motorblokken overhadden. Om deze op te krijgen begonnen ze in 2001 met het bouwen van de Honda APE. Of deze onder de Monkeys of Daxen valt, mag u zelf beslissen.

Een Dax kopen
Op websites als marktplaats zijn veel Daxen te vinden, zowel origineel als namaak. Meestal wordt er voor de originele een veel hogere prijs gevraagd, maar deze zien er dan vaak ook gelikter uit, rijden beter en gaan vooral veel langer mee. Soms worden er originele Daxen aangeboden die wat imitatieonderdelen hebben. Deze zijn vaak te herkennen aan de minder goede afwerking en pasvorm. Een Bamimotorblok is vaak te herkennen aan de chromen klepdoppen en het iets hoekigere uiterlijk.